Een frisse wind in het midden van de grondstoffencrisis
Het tekort aan grondstoffen kan worden opgelost - ook door middel van deconstructie en recycling van grondstoffen die niet meer worden gebruikt. Grondstoffenschaarste is een onderwerp dat niet alleen woningbouwers aangaat; de hele bouwsector wordt er zwaar door getroffen. In een interview legt Dr. Carsten Zilg, hoofd R&D bij Sievert, uit welke maatregelen het bedrijf nu al neemt om de grondstoffenschaarste enigszins tegen te gaan.
Dr. Zilg, in hoeverre heeft Sievert te maken met tekorten aan grondstoffen?
Dr. Z: Er zijn 18 Sievert mortelcentrales in Duitsland. Stelt U zich elk voor als een zandloper waar voortdurend grondstoffen doorheen gaan. De diameter van de bovenste bol moet echter steeds groter worden, omdat de grondstoffen voor de fabriek van steeds verder weg moeten worden gehaald. Dat verhoogt de kosten van de logistiek, en we moeten ons de vraag stellen: Van waar kunnen we meer grondstoffen krijgen? Het tekort aan grondstoffen dringt dus geleidelijk aan tot ons door.
In welke mate heeft de pandemie het probleem van de grondstoffenschaarste verscherpt?
Dr. Z: Corona heeft het probleem vergroot, heeft bestaande problemen zichtbaarder gemaakt. Plotseling werden de bevoorradingsketens voor vrijwel alle grondstoffen verstoord, zelfs volledig onderbroken. Wij moeten deze situatie dus onderzoeken. In Duitsland hebben we genoeg zand- en grindvoorraden. Niemand wil echter steengroeven voor deze grondstoffen in zijn achtertuin. Het lijkt erop dat de natuur vernietigd moet worden om de vooruitgang te voeden. Maar de maatschappij accepteert dat niet langer.
"De eerste vraag die we onszelf stelden was wat er met elke grondstof gebeurt aan het einde van zijn leven. Wat gebeurt er eigenlijk met al dat gesloopte metselwerk, gesloopte infrastructuur? Kunnen we het niet allemaal hergebruiken?"
Dr. Carsten Zilg, hoofd R&D bij Sievert
Hoe reageert uw O&O-afdeling op deze uitdagingen?
Dr. Z: De eerste vraag die we ons stelden was wat er met elke grondstof gebeurt op het einde van zijn levensduur. Wat gebeurt er eigenlijk met al dat gesloopte metselwerk, gesloopte infrastructuur? Kunnen we het niet allemaal hergebruiken? Daarom werkten we samen met onder meer betonrecyclagebedrijven en mengden we zand en het granulaat dat door dergelijke bedrijven werd geproduceerd, bijvoorbeeld het materiaal dat werd verkregen na het vergruizen en vermalen van de oude bestrating van een autoweg. Wij hebben dit materiaal door onze fabriek gestuurd en vastgesteld dat er voor bepaalde producten geen nadelige gevolgen zijn voor de kwaliteit. Het was ook nuttig dat er reeds een norm bestaat voor gerecycleerd betongranulaat. Daarom konden wij het goedgekeurde bouwmateriaal gebruiken en deze tests in onze fabrieken voortzetten.
Is Sievert betrokken bij andere projecten die de grondstoffentekorten kunnen compenseren?
Dr. Z: Baksteenfabrikanten hebben ons benaderd voor een ander project. Bij de productie van bakstenen komen foutgebakken en gescheurde bakstenen in grote aantallen voor en dat is niet te vermijden. Ook bij afbraak ontstaan grote hoeveelheden metselwerkpuin. Wij dachten dat als we al die gebroken stukken aan elkaar konden binden, we weer een nieuw materiaal konden maken, een "koude baksteen" die zonder verder bakken wordt geproduceerd. Wij hebben daarom samengewerkt met partners en een mortel geproduceerd waarmee baksteenpuin kan worden samengebonden om een nieuwe baksteen te maken met eigenschappen die vergelijkbaar zijn met die van het origineel. De mortel is enerzijds een gegoten steen en bestaat anderzijds voor 40% uit bakstenen van klei. In de volgende stap van dit project zullen onze metselwerkpartners een proeffabriek voor deze nieuwe technologie opzetten waar enkele tienduizenden tonnen metselwerkpuin kunnen worden gerecycleerd tot nieuwe metseleenheden. Sievert zal het bindmiddel leveren in de vorm van voorgemengde droge mortel.
Gerecycleerd beton en koude bakstenen - dat moeten welkome oplossingen zijn als het om duurzaamheid gaat. Wat zijn de uitdagingen bij de productie?
Dr. Z: Het zijn vooral anderen die hun bezorgdheid hebben geuit, wat ons echter helpt om de producten te verbeteren. Zo hoorden we bijvoorbeeld het volgende van een fabrieksdirecteur: "Het gerecycleerde betongranulaat is nogal hoekig. Wat voor effect heeft dat op mijn productie-installatie? Leidt dat niet tot een grotere slijtage?" En een toepassingsingenieur zei: "De mortel moet kneedbaarder zijn om hem beter aan te brengen." Bij Sievert hebben we echter zo'n concentratie aan bouwmaterialenexpertise dat we gerichte oplossingen kunnen toepassen om dergelijke nadelen te compenseren. Bij de productie van koudbaksteen is het bereiken van de druksterkte van de oorspronkelijke baksteen slechts één van de uitdagingen. Daarom moet het bindmiddel samen met het baksteenpuin een homogene structuur vormen om die druksterkte te bereiken. Natuurlijk komt hier veel gedetailleerd werk bij kijken, het project heeft drie jaar geduurd.
Koude baksteen gemaakt van gerecycleerd baksteenpuin
Betekent deze nieuwe methode dat de klanten besparingen tegemoet kunnen zien ondanks de tekorten aan grondstoffen?
Dr. Z: Wel, bekijk het zo: wanneer olie, laten we zeggen, 50 dollar per vat kost, is niemand geïnteresseerd in windturbines. Maar wanneer olie meer dan 100 dollar per vat kost, dan wordt windenergie plotseling interessant. Wanneer de grondstoffen in de bouw duurder worden, dan kunnen we werken met oplossingen en materialen die in het verleden niemand gebruikte omdat ze te duur waren. De stijgende kosten voor de aanpak van koolstofemissies en andere kosten in verband met milieukwesties verschuiven het kader, wat ertoe leidt dat grondstoffen die een aanslag vormen op de hulpbronnen worden verwijderd uit voorgemengde droge mortelformules en worden vervangen door bijvoorbeeld secundaire grondstoffen.
Hoe helpen innovaties van Sievert nu al om de tekorten aan grondstoffen te verlichten?
Dr. Z: De koude baksteen is slechts één voorbeeld van hoe nieuwe voorgemengde droge mortelformules meer ecologisch verantwoorde producten kunnen leveren voor de bouwsector. Wij zullen echter ook het aandeel van secundaire grondstoffen in voorgemengde droge mortelformules verhogen. Wij gebruiken reeds gemalen gegranuleerde hoogovenslakken, een bijproduct van de staalproductie, voor glasparels uit de recycling van oude flessen en glas. Gerecycleerd betongranulaat is een van de belangrijkste onderwerpen die we nu al onderzoeken. Naast het sluiten van materiaalkringlopen aan de grondstofkant en het uitbreiden van het assortiment voorgemengde droge mortelformules, die de impact van bouwprocessen verminderen en de energie-efficiëntie van gebouwen verhogen, kijken we ook naar de ecologische voetafdruk van onze eigen productieprocessen. Bij de productie zijn er secundaire stromen die we niet willen weggooien. Een oplossing hiervoor zou zijn om voorgemengde droge mortelformules weer te scheiden in hun samenstellende materialen, zodat deze monofracties kunnen worden hergebruikt. Dit is reeds met succes uitgeprobeerd op een proefschaal voor het terugwinnen van zand. In de toekomst zullen wij deze methode in al onze fabrieken toepassen.
"Iedereen wil bouwen, maar niemand wil de natuur verpesten om de grondstoffen te verkrijgen."
Dr. Zilg, is de weg van de duurzaamheid de uitweg uit het tekort aan grondstoffen?
Dr. Z: Het antwoord daarop is eenvoudigweg de circulaire economie. De wetgever heeft ingezien dat grondstoffen eindig zijn. Maar nogmaals, het sociale acceptatieaspect is belangrijk. Niemand wil een vuilnisbelt voor zijn deur, dus de autoriteiten zijn niet blij met het afgeven van nieuwe vergunningen. In sommige regio's is de stortcapaciteit nu minder dan 10 jaar. Daar spelen wij op in. Wij moeten onze bedrijfsactiviteiten altijd zo inrichten dat ze maatschappelijk aanvaardbaar zijn. Iedereen wil bouwen, maar niemand wil de natuur verpesten om aan de grondstoffen te komen. Dat is begrijpelijk, maar legt de lat wel erg hoog als het gaat om het bedenken van nieuwe oplossingen via onderzoek. Tot nu toe hebben we altijd een oplossing gevonden, maar er zijn heel wat slapeloze nachten geweest!
